Kako prenosi Intellinews, u izvještaju se ističe trajni izazov niske produktivnosti koji proizlazi iz historijskog nedovoljnog ulaganja, slabih institucija, nepovoljne demografije i izazovnog poslovnog okruženja.

“Ljudi na Zapadnom Balkanu su obično mnogo siromašniji od onih u EU“, navodi se u izvještaju.

Prema analizi EBRD-a, bruto domaći proizvod (BDP) po glavi stanovnika na Zapadnom Balkanu, prilagođen paritetu kupovne moći (PPP), iznosi manje od polovine prosjeka EU, sa prosječnim BDP-om po glavi stanovnika od 18.131 dolara (16.827 eura) 2021. Postoje i značajne razlike u regionu, sa prosječnim BDP po glavi stanovnika u 2021. godini u rasponu od 13.240 dolara na Kosovu do 22.787 dolara u Crnoj Gori.

Uprkos određenom napretku u smanjenju jaza u protekle dvije decenije, tempo konvergencije je značajno usporen od globalne finansijske krize 2008-09.

“Region je prešao dug put u posljednjih nekoliko decenija, ali još uvijek postoji veliki jaz u odnosu na EU”, rekla je predsjednica EBRD-a Odile Renaud-Basso na godišnjem samitu razvojne banke za zapadni Balkan u Londonu danas.

Ona je nalaze izvještaja opisala kao “otrežnjujuće”.

U izvještaju se navodi da bi postizanje potpune konvergencije sa životnim standardom EU zahtijevalo značajno ubrzanje stopa rasta, s različitim scenarijima koji sugeriraju vremenske okvire u rasponu od dvije do tri decenije u optimističnim uslovima do oko 70 godina pod pesimističnijim projekcijama. Prema najoptimističnijem scenariju koji je razvila banka, ovo bi se moglo skratiti na 40 godina.

“Osnovni problem sa kojim se suočavaju privrede zapadnog Balkana je niska produktivnost“, navodi se u izvještaju EBRD-a.

“Region je decenijama imao nedovoljne investicije, najviše u infrastrukturi i energetskom sektoru. Preduzeća se suočavaju sa svakodnevnim problemima, kao što su korupcija, neformalnost i nedostatak administrativnih kapaciteta javnog sektora koji su duboko ukorijenjeni i stoga ih je teško reformisati. Većina zemalja u ovoj regiji također je bilježila pad stanovništva od 1990-ih kao rezultat pada nataliteta i velikog odliva emigracije”, navodi se.

Istaknuto je da se jaz u produktivnosti rada između 27 EU članica i šest zemalja Zapadnog Balkana “jedva promijenio” od 2001. godine, a nikako od 2009. godine.

“Produktivnost rada stagnira u regionu u protekloj deceniji, što implicira da je ekonomski rast proizašao iz veće zaposlenosti, a ne veće efikasnosti u proizvodnji”, navodi se u istraživanju EBRD-a.

“U nekoliko zemalja država i dalje igra veliku ulogu u ekonomiji, a produktivnost u državnim preduzećima je obično znatno ispod one u privatnim kompanijama. Većina izvoza iz regiona je niske složenosti i dodane vrijednosti, iako se to postepeno poboljšava u nekim zemljama. U međuvremenu, mala i srednja preduzeća se suočavaju sa sveprisutnim i dugotrajnim problemima u poslovanju, kao što su nelojalna konkurencija iz neformalnog sektora (prepreka broj jedan u mnogim poslovnim istraživanjima), poteškoće u pristupu finansijama pod razumnim uslovima i prepreke međunarodnoj trgovini i integraciji”.

Iako se privatne investicije smatraju ključnim za pokretanje ekonomskog rasta, izvještaj je također naglasio važnost javnih ulaganja u infrastrukturu sa dobrim prioritetima, s obzirom na njihov potencijal da dugoročno stimulišu rast i zapošljavanje.

Izgledi za pristupanje EU istaknuti su kao potencijalni katalizator za ubrzavanje konvergencije, povlačeći paralele sa brzim napretkom u zemljama srednje Evrope koje su se pridružile EU 2004. godine.

Izvještaj EBRD-a detaljno opisuje reforme koje region Zapadnog Balkana mora preduzeti, posebno u oblasti upravljanja, konkurentnosti i održivosti životne sredine, ako žele da sustigne EU.

Predlaže se trostruki pristup koji se fokusira na bolje upravljanje, povećanu otvorenost za trgovinu i ulaganja i zeleni razvoj kao ključne puteve za podsticanje održivog rasta i sužavanje ekonomskog jaza u odnosu na EU.

Novi Plan rasta EU za zapadni Balkan, predstavljen u novembru 2023., smatra se potencijalnim pokretačem za prijeko potrebne reforme, uz uslovljavanje vezano za pristup poboljšanom finansiranju predviđenom planom, piše Intellinews.

(Erna H.)